Lá dứa được sử dụng phổ biến trong nhà bếp để tạo màu sắc và mùi thơm cho món ăn. Bên cạnh đó, loại lá này còn là dược liệu phổ biến trong Đông y dùng để chữa rất nhiều bệnh thường gặp. Hãy cùng tìm hiểu thêm về lá dứa nếp và cách lấy màu lá dứa đúng chuẩn trong bài viết sau nhé!
Tìm hiểu về cây lá dứa, lá dứa có phải lá nếp không?
Cây lá dứa là loài mọc dại có rất nhiều ở Việt Nam. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết thông tin này:
- Tên khác: Cây cơm nếp, cây lá nếp, lá nếp, lá thơm
- Tên theo khoa học: Pandanus Amaryllifolius
- Họ: Dứa dại (Pandanaceae)
Đặc điểm thực vật
Nhiều người thắc mắc không biết lá nếp là lá gì, có phải là lá dứa hay không? Thực chất, lá dứa cũng chính là lá nếp. Để phân biệt được loài cây này, chỉ cần chú ý một số đặc điểm sau:
- Cây lá dứa thuộc loài thân thảo, mọc nhiều tại các khu vực nhiệt đới, chịu khô hạn tốt.
- Thân ngắn, mọc thẳng đứng, không mọc kiểu đơn lẻ mà tập hợp thành đám.
- Thân và lá mọc chụm lại theo các đường gân dọc tại thành bụi. Phiến lá có hình lưỡi gươm dài tầm 30 – 40cm, rộng từ 3 – 4cm. Lá màu xanh, có hương thơm đặc trưng giống cơm nếp. Mặt dưới của lá có màu xanh đậm hơn, đôi khi còn phủ một lớp lông ngắn mịn. Cả hai mặt lá đều không có gai.
- Cây không có quả hay hoa.
Cần phân biệt rằng cây lá dứa khác với cây dứa ăn quả. Đặc điểm chủ yếu để phân biệt giữa cây dứa (khóm) với cây lá nếp chính là hai mép lá nếp đều không có gai, có mùi thơm đặc trưng giống mùi cơm nếp chín. Còn lá cây dứa khóm rất dày, cứng và có gai ở hai mép và có ra quả.
Khu vực phân bố phổ biến
Cây lá nếp sống khỏe, hay mọc hoang ở vườn, bờ ruộng, ven suối, bìa rừng. Phát triển mạnh nhất là ở những khu vực ẩm ướt, có bóng râm. Cây lá nếp được tìm thấy nhiều tại các nước như Thái Lan, Indonesia, Malaysia và Việt Nam.
Tại Việt Nam, cây lá dứa xuất hiện hầu hết mọi miền đất nước. Nhiều hộ gia đình hay khu dược liệu trồng để khai thác. Phổ biến nhất phải kể đến Tây Nguyên và khu vực Miền Nam.
Thu hái và bào chế lá dứa
Đặc điểm nổi bật của cây lá dứa là không có quả và hoa, chỉ có lá phát triển mạnh. Và lá cũng chính là bộ phận được nhiều nhất để sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau như đun nước uống, nấu ăn, chữa bệnh,…
Bất kỳ mùa nào trong năm, lá dứa cũng có thể thu hoạch được. Khi hái, nên chọn lá bánh tẻ phát triển nơi sạch sẽ, không bị sâu bệnh. Lá lấy về đem rửa sạch, bỏ hết bụi bẩn rồi ngâm nước muối loãng từ 5 – 10 phút.
Lá dứa có thể sử dụng dạng tươi hay khô đều không ảnh hưởng đến chất lượng hay mùi thơm. Để phơi lá dứa khô đúng cách, cần tiến hành các bước như sau:
- Lá cây thu hoạch về đem rửa sạch rồi cắt thành từng khúc nhỏ.
- Trải đều lên một tấm lót sạch rồi phơi nơi bóng râm cho đến khi khô hoàn toàn.
- Lá dứa sau khi phơi khô cho vào lọ hoặc túi nilon kín để tránh nấm mốc, côn trùng và bay mất mùi thơm.
Tham khảo: Mua bột lá dứa nguyên chất ở đâu?
Công dụng của lá dứa
Lá dứa có nhiều công dụng đối với sức khỏe cũng như trong nấu ăn.
Tác dụng của lá dứa với sức khỏe
Lá dứa có công dụng chữa bệnh nên được dùng nhiều trong cả Đông y và y học hiện đại.
Theo y học cổ truyền:
Theo tài liệu Đông y, lá dứa được dùng phổ biến, dễ sử dụng nhờ có mùi thơm đặc trưng và không chứa độc tố. Loại thảo được này được dùng nhiều trong những bài thuốc chuyên trị các bệnh ho, sốt cao, cảm mạo, phong hàn, đau nhức tứ chi, phong thấp, bổ phế, cân bằng đường huyết,…
Theo y học hiện đại:
Điểm nổi bật nhất của lá dứa là mùi hương đặc trưng được tạo ra từ một loại enzyme không bền và dễ bị oxy hóa nên an toàn cho sức khỏe. Ngoài ra, chiết xuất từ lá dứa còn chứa nhiều hợp chất đặc biệt tốt cho sức khỏe như: Chất xơ chiếm đến 90%, Alkaloid, Glycosides, 2 – Acetyl – 1 – Pyrroline, 3 – Methyl – 2 (5H) – Furanone.
Đồng thời, theo nghiên cứu trong y học hiện đại, lá dứa còn rất nhiều lợi ích cho sức khỏe, bao gồm:
- Giúp giải nhiệt, lợi tiểu, hỗ trợ điều trị bệnh đái tháo đường.
- Làm giảm căng thẳng, mệt mỏi, an thần, chống lo âu, trầm cảm.
- Cải thiện các bệnh lý liên quan đến xương khớp như đau nhức, thấp khớp,…
- Giải cảm, kích thích hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả hơn.
- Giàu chất chống oxy hóa nên loại bỏ được các tế bào xấu trong máu, ngăn ngừa ung thư, cân bằng đường huyết.
- Làm đẹp da, mờ các vết rạn, thâm nám.
Lá dứa cũng là thảo dược được đánh giá rất an toàn nên dùng được cho cả bà bầu và thai nhi. Tuy nhiên, bà bầu cần tuyệt đối tuân theo hướng dẫn của bác sĩ chứ không được tự ý dùng.
Công dụng của lá dứa trong nấu ăn
Lá dứa là một trong những nguyên liệu tạo mùi thơm và màu sắc hấp dẫn cho các món ăn. Chính vì thế, chúng thường trở thành một nguyên liệu hữu hiệu khi làm trà lá sâm dứa, cơm nếp, thạch, bánh, chè,…Cách sử dụng lá dứa trong nấu ăn như sau:
- Dùng 1 đến 2 lá nếp tươi hoặc khô đem rửa sạch.
- Đun lá dứa với một bát nhỏ nước khoảng 5 đến 10 phút để thu được hết dưỡng chất trong lá.
- Dùng nước này làm nguyên liệu thay cho nước tinh khiết trong các món ăn.
Cần lưu ý rằng không nên lạm dụng lá dứa, chỉ dùng ở mức vừa phải mà thôi.
Tìm hiểu: Bột cần tây có giảm cân thật không?
Cách lấy màu lá dứa
Thay vì sử dụng màu thực phẩm có thể gây hại cho sức khỏe để tạo màu cho đồ ăn, bạn hoàn toàn có thể tự làm nước lá dứa để lấy được màu xanh rất nhanh và đảm bảo sức khỏe ngay tại nhà. Dưới đây là một vài bước đơn giản giúp bạn có màu lá dứa xanh đẹp mắt:
Chuẩn bị
- Lá dứa (Số lượng nhiều hay ít tùy thuộc độ đậm nhạt mong muốn. Thường lá nếp già sẽ cho màu đậm hơn)
- Nước
- Chày, cối, chén hoặc tô, rây lọc hoặc khăn sạch
Cách làm
- Bỏ phần trắng ở gốc lá đi rồi đem lá đi rửa sạch, để ráo nước.
- Dùng kéo cắt lá thành từng đoạn nhỏ để giã lá dứa dễ hơn.
- Để lấy màu lá dứa không lo bị đắng, sau khi cắt lá dứa xong, bạn nên cho lá vào tô rồi đổ nước ấm 70 đến 80 độ C vào và ngâm từ 5 đến 10 phút. Cách này sẽ giúp giữ được màu xanh của lá dứa mà vẫn giảm bớt được vị đắng.
- Sau khi ngâm xong, bạn vớt ra cho tất cả vào cối rồi dùng chày giã đến khi lá nát.
- Lá dứa giã nát rồi, bạn đổ nước lọc vào cối và chắt lấy mỗi phần nước cốt. Có thể cho hỗn hợp lá dứa đã giã hòa nước lọc qua rây. Dùng muỗng đè mạnh vào lá dứa để phần nước cốt chảy xuống bát hứng bên dưới. Nếu muốn lọc kỹ hơn, có thể cho vào khăn sạch vắt kiệt để nước cốt chảy hết xuống bát hứng, phần bã giữ lại bên trong khăn.
- Để nước cốt có màu đậm hơn, bạn đợi cho nước lá dứa đã lọc lắng xuống đáy bát, rồi đổ bớt phần nước trong ở bên trên đi.
Những lưu ý quan trọng khi sử dụng lá dứa thơm
Lá dứa không chứa độc tố có hại cho sức khỏe nên có thể sử dụng hằng ngày với liều lượng vừa phải. Khi sử dụng, người dùng cũng cần lưu ý:
- Lá nếp không phải là thần dược để chữa khỏi bệnh trong ngày một, ngày hai. Người bệnh cần dùng trong thời gian nhất định để thấy được những tác dụng tuyệt vời của lá nếp.
- Khi sử dụng làm dược liệu, cần trao đổi kỹ với bác sĩ và không nên tự ý thêm bất cứ dược liệu gì khác vào bài thuốc.
- Nếu bị kích ứng với thảo dược lá dứa, cần ngưng sử dụng ngay và thăm khám tại các cơ sở y tế uy tín.
- Các bài thuốc từ lá dứa nếp chỉ chữa được khi bệnh ở thể nhẹ, chứ không thể thay thế được các biện pháp chữa bệnh y khoa nên người dùng không được lạm dụng.
Trên đây là những thông tin bổ ích lá dứa. Hi vọng bạn đã biết về lá dứa nếp và cách lấy màu lá dứa đúng chuẩn để cho món ăn thêm thơm ngon và đẹp mắt. Ngoài ra, có thể áp dụng một số bài thuốc có thành phần lá dứa giúp chữa một số bệnh ở thể nhẹ.